زمان مطالعه 8 دقیقه

گونه کاتورا از زیرگونه های عربیکا، با پتانسیل های رشد پذیری بی نظیر که ارتفاعات آمریکای مرکزی را به تسخیر خود گرفته است.

درختچه های این گونه، کوتاه و درهم تنیده هستند.

اندازه دانه های این قهوه در نظام اندازه گذاری دانه های قهوه، متوسط است.

این گونه در ارتفاعات 1000 تا 2200 رشد می کند.

درختچه های این گونه سه سال بعد از کاشت اولین میوه خود را می دهند.

همچنین نیاز به نگهداری و رسیدگی بالایی دارند.

اصل و نسب

این گونه حاصل جهش طبیعی از گونه ردبوربن (Red Bourbon) بوده و به همین خاطر برگ ها و میوه های کاتورا کاملا شبیه ردبوربن می باشد.

بیماری رایج در این گونه بیماری رویا (roya) است که بیماری زنگار برگ اطلاق می شود.

در سالهای بین 1915 تا 1918، گونه کاتورا برای اولین بار بصورت خود رو در مزرعه ای در ایالت میناس گرایس برزیل (Minas Gerais) کشف شد.

جهش تک ژنی این گونه باعث شده که درختچه های این گیاه کوتاه تر شوند.

به همین خاطر است که محلی ها درختچه های این گونه را دورفیسم (dwarfism) (در زبان گوارانی) به معنای کوتوله، خطاب می کنند.

این گونه هرگز از سوی برزیلی ها مورد استقبال قرار نگرفت ولی درعوض در آمریکای مرکزی بعنوان رایج ترین گونه قهوه کاشته می شود.

این گونه در سال 1940، در گوآتمالا معرفی شد و تا سه دهه مجوز نشر پیوند در دیگر کشورها را نداشت.

پس از آن به کاستاریکا، هندوراس و پاناما راه پیدا کرد.

این گونه مهمترین منبع فروش قهوه در آمریکای مرکزی است.

امروزه 80 درصد مزارع کشورهای این منطقه، کاتورا را بعنوان گونه اصلی مزارع خودشان انتخاب کرده اند.

ویژگی ها

کوتاه بودن و پر بار بودن درختچه این گونه باعث می شود که شاخه ها به هم نزدیکتر شوند و گیلاسها در سایه ی برگها به بار بنشینند.

همین ویژگی رشد میوه در سایه یکی از دلایل کیفیت بالای این گونه به حساب می آید.

کاتورا همچنین یکی از والدین گونه کاتیمور (Catimor) از خانواده کالتیوار (Cultivar) نیز می باشد.

کاتیمور پیوند موفق بین گونه تیمور (گیاهی با برگ های مقاوم در برابر بیماری زنگار) و گونه کاتورا می باشد.

اندازه درختچه گونه کاتیمور همانند کاتورا بوده ولی برگ هایی مقاوم در برابر بیماری زنگار دارد.

از خانواده کاتیمورها می توان به Costa Rica 95, Catisic, Lempira وIHCAFE 90 اشاره کرد.

گسترۀ کاتورا

از بهترین مناطق در دنیا که گونه کاتورا را با بهترین کیفیت عرضه می کنند، می توان به نواحی زیر اشاره کرد:

سوماترا پاکپاک اندونزی

(Sumatra Pakpak, Indonesia)

شهر پاکپاک که اسم خود را از حرکات دهان ماهی الهام گرفته، یکی از نواحی حاصلخیز جهت رویش گونه کاتورا در اندونزی می باشد.

قهوه های کاتورا دم شده دراین ناحیه طعم ریشه شیرین بیان و فلفل را دارند که با ذائقه مردمان محلی همخوانی دارد.

در این ناحیه، فرآوری مرسوم برای کاتورا، فرآوری مرطوب تخمیری (نیمه مرطوب) است که با کمک این فرآوری امکان بروز پتانسیل طعمی این قهوه را فراهم می کنیم.

در این قهوه امکان بروز رایحه گل، توتون، تنباکو و طعم های گیلاسی، آجیلی، تمشک، وانیل، کشمش و گردو می رود.

ارتفاع رشد گیاه کاتورا در این ناحیه بین 1200 تا 1700 متر از سطح دریا می باشد.

نارینو اینگا آپونته کلمبیا

(Narino, Inga Aponte, Colombia)

مردمان اینگا از نسل اینکاهای اسپانیای باستان هستند که در کوه های لس آندز در پرو زندگی می کردند.

در نیمه دوم قرن 19 مردمان اینگا به تجارت لاستیک و کشت کویناروجا روی آوردند.

ولی امروزه با تغییرات محیط زیستی مناسب و ایده آل، قهوه به تجارت اول مردمان این دیار تبدیل شده.

خاک آتشفشانی مرغوب ناشی از فوران های کوه گالراس بهانه ای شد تا خاستگاهی جدید و بکری برای رشد قهوه فراهم آید.

پس از جنگهای دهه 90، دولت تصمیم گرفت که سیاستهایی را جهت ارتقا کیفیت زمینهای کشاورزی اتخاذ کند.

خوشبختانه این سیاستها نتیجه داد و امروزه گونه کاتورا به خوبی توانسته خودش را در این ناحیه وفق دهد و حتی زیرگونه های متعددی در این ناحیه نشر دهد.

فرآوری مرسوم برای گونه کاتورا در این ناحیه فرآوری مرطوب می باشد.

کشاورزان در اینگا، گیلاسهای کاتورا را پالپ زدایی می کنند و در تانکر های تخمیر به مدت 24 ساعت نگهداری می کنند.

برخی دیگر گیلاسها را در تانکر های تخمیر انداخته و پس از 8 ساعت بیرون آورده و سپس پالپ زدایی می کنند و مجددا به مدت 16 ساعت در تانکر تخمیر نگهداری می کنند.

پس از تخمیر، دانه ها شسته و بر روی تخت های خشک کن با سقف های پلاستیکی نازک، پهن می شوند تا دانه ها از باران های موسمی در امان بمانند.

فرآیند خشک کردن بسته به شرایط آب و هوایی حدود 10 تا 15 روز به طول می انجامد.

با توجه به فرآوری، کاتوراهای این ناحیه طعم های نارنگی، شکلاتی و گردوی آمریکای مرکزی به خود می گیرند.

ارتفاع رشد گیاه کاتورا در این ناحیه از 1800 تا 2250 متر از سطح دریا می رسد.

مارکالا هندوراس

(Marcala, Honduras)

قهوه های این ناحیه که بصورت انحصاری در دست تعاونی کشاورزی کامسا (COMSA) می باشد، بصورت کاملا تخصصی پرورش و فرآوری می شود.

این تعاونی که بالغ بر 2500 عضو دارد در سال 2001 به هدف بالابردن سطح کیفی قهوه در هندوراس تاسیس شد.

شرکت کامسا همواره تاکیدش بر استفاده از گونه های بومی با پیوندهای طبیعی بوده به همین خاطر از گونه کاتورا متعلق به منطقه اینگا، جهت بالابردن کیفیت قهوه در مارکالا استفاده کرد.

فرآوری مرسوم برای گونه کاتورا در این ناحیه فرآوری مرطوب می باشد.

با توجه به فرآوری، کاتوراهای این ناحیه طعم های آجیلی، شکلاتی و عسلی به خود می گیرند.

ارتفاع رشد گیاه کاتورا در این ناحیه از 1200 تا 1700 متر از سطح دریا می رسد.

کاجامارکا پرو

(Cajamarca, Peru)

قهوه های این ناحیه بصورت انحصاری در دست تعاونی کشاورزی کِنفورکفه (Cenfrocafe) می باشد

این تعاونی در سال 1999 در پرو تاسیس شد و بالغ بر 2200 کشاورز را تحت پوشش خود قرار داده است.

کشاورزان کاجامارکا از کودهای ارگانیک استفاده می کنند و همواره از برداشت بیش از حد از مزارع خودداری می کنند.

به همت تعاونی کشاورزی کنفورکفه، قهوه های این ناحیه همواره توسط مختصصان انجمن کیفی قهوه، آنالیز و امتیازدهی می شوند.

در آزمایش درک حسی قهوه سبز توسط انجمن کیفی قهوه، قهوه های ارتفاع 1400 تا 1800 در این ناحیه توانسته اند امتیاز بالای 85 را به خود اختصاص دهند.

قهوه های ارتفاع 1200 تا 1400 نیز امتیاز 82-83 را کسب کرده اند.

فرآوری مرسوم برای گونه کاتورا در این ناحیه فرآوری مرطوب می باشد.

با توجه به فرآوری، کاتوراهای این ناحیه طعم های وانیل، انگور قرمز و شاتوت به خود می گیرند.

آچه اندونزی

(Aceh, Indonesia)

حدود بیست سال قبل در اندونزی تعاونی کتیارا (Ketiara) با مدیریت یک خانم تاسیس شد تا از بانوان کارگر در مزارع قهوه حمایت کند.

امروزه این تعاونی بالغ بر 836 کشاورز را تحت پوشش قرارداده است.

تمامی روند کشاورزی این تعاونی 100درصد ارگانیک بوده و از بروزترین دانش در فرآوری قهوه استفاده می کند.

کاتورا در ناحیه آچه توانست جای خود را در کنار دیگر گونه های بوربن، تیپیکا و کاتیمور بخوبی پیدا کند.

فرآوری مرسوم برای گونه کاتورا در این ناحیه فرآوری نیمه مرطوب می باشد.

با توجه به فرآوری، کاتوراهای این ناحیه طعم های ریشه شیرین بیان، شکلاتی و لیمو به خود می گیرند.

ارتفاع رشد گیاه کاتورا در این ناحیه از 1200 تا 1500 متر از سطح دریا می رسد.

---

نوشته حسین میرمحمدی
منابع:
https://varieties.worldcoffeeresearch.org/varieties/caturra
https://www.trabocca.com/variety/caturra/